منهول
منهول (manhole)، ( محفظه بازرسی، محفظه دسترسی) ، کانال هایی هستند که برای دسترسی یک فرد یا افرادی به تجهیزات مخفی زیرزمین، تجهیزات انتقال فاضلاب زیرزمین، انتقال آب، تلفن، برق، گاز، اتاق ابزار و …. تعبیه و ساخته شده است. منهول امکان تعمیر و بررسی و به روز رسانی این سیستم ها را ایجاد می کند. منهول ها به طور کلی در مناطق شهری، خیابان ها و گاها در پیاده روها یافت می شوند. البته در مناطق روستایی و توسعه نیافته معمولاً خدماتی مانند تلفن و برق معمولاً به جای زیرزمین، روی زمین کار گذاشته می شوند. در استرالیا،منهول معمولا به یک دریچه ای گفته می شود که برای دسترسی از یک اتاق یا راهرو به حفره سقفی یک ساختمان استفاده می شود. منهول ها توسط درپوش هایی پوشیده می شوند، چرا که، امکان سقوط افراد به درون آن را صفر کند، اجازه دسترسی افراد غیر مجاز را به تجهیزات زیرزمینی نمی دهد، از دزدی تجهیزات درون منهول جلوگیری می کند و … . منهول فاضلاب، برای دسترسی به لوله های انتقال فاضلاب تعبیه شده اند. درپوش منهول ها عموما از جنس فلز، بتن، کامپوزیت، آجر و … است. مدل منهول آجری را منهول سنتی نیز می گویند. در گذشته درپوش های منهول از مواد سنگین ساخته می شد تا بدون داشتن تجهیزات مناسب امکان ورود به آن فراهم نشود اما امروزه در اروپا، درپوش ها از جنس کامپوزیت ساخته می شوند تا امکان جابجایی آن ها آسان تر باشد. منهول ها عموما گرد هستند اما اشکال مربعی، مستطیلی و حتی مثلثی آن ها را نیز می توان در شهر های مختلف مشاهده کرد.
دریچه منهول
دریچه منهول، ورودی منهول است که توسط درپوش منهول یا روکش کانال یا روکش نگهدارنده کانال، یک صفحه قابل جدا شدن، پوشیده شده است که به مانند در ورودی برای منهول عمل می کند. روس دریچه منهول که با درپوش پوشیده شده است، جلوی سقوط افراد به درون منهول را می گیرد، اجازه دزدی و سرقت تجهیزات و لوازم داخل منهول را به سارقین نمی دهد و از طرفی امکان ورود افراد غیر مجاز به درون منهول را نیز صفر می کند. در روم باستان درپوش های منهول از ماسه سنگ آهک ساخته می شدند. درپوش های منهول اغلب از چدن، بتون یا ترکیبی از این دو ساخته می شوند. این باعث می شود درپوش منهول های فاضلاب ارزان، قوی و سنگین باشند. معمولاً وزن آنها بیش از ۱۱۳ کیلوگرم (۲۴۹ پوند وزن) است. وزن بالای درپوش منهول باعث می شود در هنگام عبور و مرور از روی آن ها، درپوش دچار شکستگی نشود و افراد به درون آن سقوط نکنند. از طرفی این وزن بالا عاملی است تا افراد غیرمجاز که ابزار و وسایل جا به جایی درپوش را ندارند، نتوانند بدون ابزار مناسب وارد منهول شوند. امروزه در برخی کشور ها درپوش منهول را از جنس پلاستیک تقویت شده با شیشه یا سایر مواد کامپوزیت تهیه می کنند تا سبک تر باشند. این جنس همچنین علاوه بر وزن پائین، خواصی همچون عایق بودن در مقابل الکتریسیته و ضد لغزش بودن را داراست. درپوش های منهول فاضلاب عموما دارای یک سری سوراخ هایی هستند که با قرار دادن ابزار اهرمی در این حفرات می توان دریچه منهول را باز کرد. این سوراخ ها را می توان در شرایطی که به درپوش ضد آب نیاز هست، پر کرد.
شکل دریچه منهول
شکل عمومی دریچه های منهول دایره هستند. حتما این سوال برای شما نیز پیش آمده است که چرا عموما این دریچه ها دایره شکل هستند؟ اولین دلیل این است که اگر درپوش دایره ای باشد، امکان سقوط درپوش به درون منهول صفر است اما اگر پوشش های مستطیلی به صورت مورب قرار بگیرند، احتمال سقوط آن ها به درون منهول بسیار بالاست. دلیل دوم این است که ساختار های دایره ای از نظر هندسی و ساختاری مقاومت بالایی دارند. از طرفی ساخت درپوش های دایره ای هزینه کمتری نیاز دارد و مقرون به صرفه است. برخی از کشور ها اما از دریچه های مستطیلی، مثلثی و مربعی تشکیل می شوند.
هدف استفاده منهول فاضلاب
۱- برای انجام بازرسی، تمیز کردن و رفع هرگونه انسداد موجود در خط فاضلاب
۲- پیوستن فاضلاب ها، تغییر جهت یا تراز کردن فاضلاب ها به کمک منهول قابل انجام است
۳- سوراخ های تعبیه شده روی دریچه های منهول، به خروج گاز های موجود در فاضلاب کمک می کند. از این رو وسیله تهویه مناسب برای سیستم فاضلاب زیرزمینی است.
۴- منهول ها به تخلیه خط فاضلاب کمک می کنند.
منهول ها در کجا استفاده می شوند؟
۱- جایی که تغییر خط فاضلاب ضروری است.
۲- تغییر در اندازه و تراز فاضلاب وجود دارد.
۳- محل اتصال توسط دو یا چند خط فاضلاب تشکیل شده است.
انواع منهول
سه نوع اصلی منهول در جهان وجود دارد:
۱- منهول کم عمق
یک منهول کم عمق بین ۷۵ تا ۹۰ سانتی متر عمق دارد. این منهول ها در ابتدای شروع لوله های انتقال فاضلاب است و یا در مناطقی ساخته شده است که رفت و آمد زیادی وجود ندارد. منهول کم عمق دارای یک پوشش نوری است که به آن به عنوان اتاق بازرسی گفته می شود.
۲- منهول معمولی
این منهول ها در خط فاضلاب اصلی با پوشش سنگین ( درپوش های با وزن بالا) در قسمت بالای آن تهیه شده است. عمق ۱۵۰ سانتی متر دارد. سوراخ معمولی شکل دایره و یا مربعی دارد.
۳- منهول عمیق
منهول عمیق برای عمق بیشتر از ۱۵۰ سانتی متر با پوشش بسیار سنگین در بالای آن تهیه شده است. می توان اندازه منهول را افزایش داد و همچنین امکانات ورود به منهول و پائین رفتن در آن نیز تعبیه و افزایش یافته است.
انواع منهول از نظر جنس
۱- منهول پلاستیکی
۲- منهول های بتنی پیش ساخته
۳- منهول های فایبر گلاس
۴- منهول آجری
۵-منهول فلزی
منهول آجری
آجرهای منهول فاضلاب آجری، از خاک رس و شیل است که باید الزامات کدهای قابل اجرا مانند ASTM C 32 را داشته باشند تا بتوانند به درستی هدف خود را انجام دهند. آجرهای منهول فاضلاب آجری را می توان از خشت، شیل یا مواد مشابه طبیعی تولید کرد و با ایجاد دمای مناسب یا حتی دمای بالاتر از آن پیوند کافی بین اجزا ایجاد شود و از این رو به مقاومت و دوام کافی برسند. آجر های منهول فاضلاب آجری به انواع مختلف تقسیم می شوند.
منهول های اجری، در مقابل نشر و انعکاس صدا مقاوم تر هستند و این خود دلیلی برای ادامه استفاده از آن هاست. ناگفته نماند که امروزه به جای منهول آجری از منهول های بتنی استفاده می شود اما، هنوز هم موقعیت هایی وجود دارد که از آجر نیز استفاده می شود. دلیل دیگر استفاده از منهول فاضلاب آجری، این است که منهول های فاضلاب آجری، در مقابل مواد شیمیایی موجود در فاضلاب ها، بسیار مقاومت خوبی دارد و این در حالی است که اگر منهول از جنس سیمان باشد، این مقاومت عملا وجود ندارد. هنوز هم منهول های فاضلاب آجری زیادی در نیوزلند پیدا می شوند. ساخت منهول آجری بسیار سخت است اما هنوز هم به خاطر شرایط خود منهول اجری ، می توان از آن استفاده کرد.
اهمیت منهول آجری
منهول آجری، در زمره قدیمی ترین ساخته های منهول بوده و با گذشت زمان استفاده از این منهول کاهش یافته است اما، هنوز هم در برخی استفاده های دیگر از منهول آجری استفاده می شود.
کاربرد منهول آجری
منهول آجری نه تنها به عنوان منهول فاضلاب و یا بیشتر به عنوان منهول های برق و گاز و … کاربرد دارد.
محدودیت های منهول آجری
منهول آجری در مقابل مواد شیمیایی، زلزله، فشار و… مقاومت خیلی عالی ندارد و برای همین با ورود مواد دیگر به بازار ساخت منهول، استفاده از منهول آجری تا حدی به حاشیه رفت.
ویژگی های منهول
قسمت های اصلی منهول عبارتند از محفظه یا حلقه، لوله های حلقوی عمودی و درپوش منهول. لوله دایره ای عمودی در عمق و اندازه های مختلف موجود است. این لوله ها برای دسترسی به اتصالات و بازرسی، تعمیر و به روز رسانی آن ها در سیستم استفاده می شوند. منهول ها عمدتاً ۰.۵ متر از خطوط مرزی جاده فاصله دارند. اکثراً به گونه ای ساخته شده است که از خط ترافیک دور باشند. (تردد تعداد بالای ماشین ها امکان پائین آوردن عمر درپوش منهول را زیاد می کند. درپوش روی منهول ها که جنس آن ها در موارد قبلی بیان شد می تواند از جنس بتن پیش ساخته، مواد کامپوزیت یا هر نوع پلاستیک تقویت شده با شیشه باشد. برای محافطت از منهول ها و عابرین است. درپوش های مورد استفاده برای منهول ها می توانند به صورت مستطیل، مربعی یا دایره ای شکل باشند.
برای دسترسی به درون منهول، اگر عمق منهول کمتر از ۱ متر باشد، نردبان پله ای ساخته می شود. اگر عمق منهول بیش از ۲.۵ متر باشد، نردبان معمولی تعبیه می شود. البته اکنون منهول های مدرن نیاز به ورود فیزیکی ندارند.
ویژگی های منهول آجری
منهول آجری، در مقابل نفوذ آب مقاوم است و آجر سازنده، استاندارد ها و مولفه های خاصی دارد. در مقابل مواد شیمیایی موجود در پساب ها مقاومت بسیار بالایی ندارد اما تا حدی قابل قبول است و مقاومت زیادی در مقابل زمین لرزه و فشار های آن ندارد.
